Komunikat odnośnie wystąpienia warunków suszy w Polsce

IUNG-PIB zgodnie z wymogami Obwieszczenia opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski (2477 gmin) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych gminach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą.

W drugim okresie raportowania tj. od 1 kwietnia do 31 maja 2020 roku, stwierdzamy wystąpienie suszy rolniczej na obszarze Polski.

Średnia wartość Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW), na podstawie których dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą była ujemna, wynosiła -75 mm. W obecnym sześciodekadowym okresie wartość KBW uległa zwiększeniu o 25 mmw stosunku do poprzedniego okresu (21 III-20 V).

Największy deficyt wody w okresie od 1 kwietnia do 31 maja br. notowano na obszarze Pojezierza: Myśliborskiego, Lubuskiego, Wielkopolskiego oraz na Równinie Gorzowskiej, wynoszący od -150 do -169 mm. Duże niedobory wody od -120 do -149 mm wystąpiły na Kujawach i w zachodniej części Pojezierza Pomorskiego. Na dużym obszarze kraju niedobór wody wynosił od -70 do -119 mm.

Natomiast najwyższe wartości KBW (najmniejsze niedobory wody) notowano na obszarach Pogórza Karpackiego, Beskidów Zachodnich, Niziny Podlaskiej oraz w południowej części Pojezierza Mazurskiego. Na tych trenach KBW wynosił od -50 do -119 mm.

Susza rolnicza występuje na terenie województw:

• Lubuskiego,
• Zachodniopomorskiego
• Kujawsko-pomorskiego
• Wielkopolskiego
• Pomorskiego
• Łódzkiego,
• Dolnośląskiego,
• Opolskiego
• Lubelskiego

Susza notowana jest w uprawach:

• Zbóż jarych,
• Zbóż ozimych,
• Truskawek,
• Krzewów owocowych,
• Drzew owocowych.

W drugim okresie raportowania od 1 kwietnia do 31 maja 2020 r. największe zagrożenie suszą rolniczą występowało wśród upraw zbóż jarych. Suszę w tych uprawach odnotowano w 596 gminach Polski (24,06% gmin kraju) tj. o 237 gmin i 9,57 punktów procentowych mniej niż w poprzednim okresie raportowania. Susza wystąpiła w 9 województwach na powierzchni 8,54% gruntów ornych tj. o 5 województw i 1,6 punktu procentowego powierzchni gruntów ornych mniej niż w poprzednim okresie. Szczegółowe dane dotyczące suszy w poszczególnych województwach dla zbóż jarych przedstawiatab. 1.

Tab. 1. Zasięg suszy w uprawach zbóż jarych

Suszę rolniczą odnotowano również w uprawach zbóż ozimych. Wystąpiła w 475 gminach Polski (19,18% gmin kraju) tj. o 201 gmin i 8,11 punktów procentowych mniej niż w poprzednim okresie raportowania. Susza wystąpiła w 9 województwach na powierzchni 5,3% gruntów ornych tj. o 2,42 punktu procentowego powierzchni gruntów ornych mniej niż w poprzednim okresie. Szczegółowe dane dotyczące suszy w poszczególnych województwach dla zbóż ozimych przedstawia tab. 2.

Tab. 2. Zasięg suszy w uprawach zbóż ozimych

Susza rolnicza wystąpiła także w uprawach truskawek. Odnotowano ją w 393 gminach Polski (15,87% gmin kraju) tj. o 127 gmin i 5,2 punktów procentowych mniej niż w poprzednim okresie raportowania. Susza wystąpiła w 7 województwach na powierzchni 4,36% gruntów ornych tj. o 4 województwa i 2,19 punktu procentowego powierzchni gruntów ornych mniej niż w poprzednim okresie. Szczegółowe dane dotyczące suszy w poszczególnych województwach w uprawach truskawek przedstawia tab. 3.

Tab. 3. Zasięg suszy w uprawach truskawek

Suszę rolnicza notowano w uprawach krzewów owocowych. Odnotowano ją w 204 gminach Polski (8,24% gmin kraju) tj. o 38 gmin i 1,54 punktów procentowych więcej niż w poprzednim okresie raportowania. Susza wystąpiła w 6 województwach na powierzchni 1,33% gruntów ornych. Szczegółowe dane dotyczące suszy w poszczególnych województwach w uprawach krzewów owocowych przedstawia tab. 4.

Tab. 4. Zasięg suszy w uprawach krzewów owocowych

Suszę rolniczą notowano w uprawach drzew owocowych. Odnotowano ją w tych uprawach w 1 gminie Polski (0,04% gmin kraju). Szczegółowe dane dotyczące suszy w tych uprawach przedstawia tab. 5.

Tab. 5. Zasięg suszy w uprawach drzew owocowych

Kwiecień w tym roku był ciepły, temperatura wahała się od 6 do ponad 10°C. Najcieplej było w południowo-zachodniej części kraju (od 9 do ponad 10°C, cieplej było od normy od 1 do ponad 1,5°C). Im dalej w kierunku północno-wschodnim, tym było zimniej od 6 do 8°C. Na bardzo dużej powierzchni kraju temperatura powietrza tego miesiąca była wyższa od normy wieloletniej od 0,5 do 1°C. Należy natomiast zwrócić uwagę na bardzo duże usłonecznienie tego miesiąca wynoszące w południowych rejonach kraju ponad 300 godz. tj, większe od normy o 100%, a w północno-wschodnich obszarach kraju notowano ponad 270 godz. ze Słońcem tj, więcej od normy o 70%. Takie warunki termiczno-solarne sprawiły, że w kwietniu wystąpiła wyjątkowo wysoka ewapotranspiracja.

W pierwszej dekadzie maja na dużym obszarze kraju notowano temperaturę od 11 do 13°C. Zimniej było na północy i południu Polski od 9 do 11°C, a miejscami na Pogórzu Karpackim notowano temperaturę wynoszącą tylko 8-9°C. W drugiej dekadzie tego miesiąca nadal było bardzo chłodno, na przeważającym obszarze Polski temperatura wynosiła od 9 do 10,5°C. Najchłodniej było w północnych obszarach kraju gdzie notowano od 8 do 9°C, a najcieplej było w południowo-zachodnich terenach Polski oraz w Kotlinie Sandomierskiej z temperaturą od 11°C do ponad 11,5°C. W trzeciej dekadzie maja również notowano bardzo niskie wartości temperatury powietrza na terenie całego kraju wynoszące od 11 do ponad 13°C, a na Przedgórzu Sudeckim oraz na Pogórzu Karpackim odnotowano tylko 8-11°C.

W kwietniu opady były bardzo małe. Szczególnie niskie, poniżej 10 mm wystąpiły w północnej części kraju, stanowiły one na tych terenach od poniżej 10 do 20% normy wieloletniej. Im dalej w kierunku południowym tym opady były nieco większe, wynoszące od 10 do ponad 30 mm i na tych obszarach stanowiły od 20 do ponad 40% normy.

W maju opady atmosferyczne były bardzo zróżnicowane. W pierwszej dekadzie stwierdzono największe opady we wschodnich terenach kraju od 20 do 50 mm z wyjątkiem Podlasia, gdzie notowano opady od 10 do 20 mm. Podobnej wielkości opady notowano na przeważającym obszarze kraju. Natomiast najniższe opady od 5 do 10 mm występowały w północno-zachodniej części Polski. W drugiej dekadzie tego miesiąca nadal na tym terenie notowano bardzo małe opady od 5 do 15 mm. Tej wielkości opady wystąpiły też na obszarze województw: lubelskiego, świętokrzyskiego, śląskiego i opolskiego. Stosunkowo duże opady od 15 do 35 mm notowano w szerokim pasie od Sudetów poprzez Nizinę: Śląską, Wielkopolską, Mazowiecką aż po Pojezierze Mazurskie. W tym okresie zdecydowanie największe opady notowano w północno-wschodniej części kraju wynoszące od 35 do ponad 50 mm. Bardzo duże zróżnicowanie Polski odnotowano w trzeciej dekadzie tego miesiąca od bardzo małych w północnej części kraju wynoszących od poniżej 5 do 20 mm, po bardzo wysokie ponad 50 mm w południowo-wschodnich obszarach. Najwyższe wartości opadu nawet ponad 100 mm odnotowano na terenie Kotlin Ostrawskiej i Oświęcimskiej, Pogórza Zachodniobeskidzkiego oraz w Beskidach Zachodnich.

Stwierdzamy, że niedobory wody dla roślin uprawnych w okresie od 1 kwietnia do 31 maja są mniejsze od 10 do 25 mm niż w poprzednim okresie sześciodekadowym. Zasięg suszy zmniejszył się w uprawach zbóż jarych i ozimych, truskawek oraz drzew owocowych, natomiast wzrosła liczba gmin z suszą wśród krzewów owocowych.

Brak dostatecznej ilości opadów jaki wystąpił w kwietniu powoduje, że nadal występuje duży niedobór wody w glebie zwłaszcza na obszarze Polski północno-zachodniej. Występujące niedobory wody powodują, że susza w dalszym ciągu notowana jest w uprawach zbóż jarych i ozimych, truskawek, krzewów owocowych i w mniejszym stopniu wśród drzew owocowych.

Dużej poprawie uległy warunki wilgotnościowe w województwach: łódzkim, lubelskim, świętokrzyskim, śląskim. małopolskim oraz podlaskim, gdzie deficyt wody znacznie zmalał.

Dyrektor

Prof. dr hab. Wiesław Oleszek

Opracowali:

Dr hab. Andrzej Doroszewski, prof. IUNG-PIB, Dr hab. Rafał Pudełko, Dr Katarzyna Żyłowska, Dr Jan Jadczyszyn, Mgr Piotr Koza, Mgr Elżbieta Wróblewska